اصول طراحی مطب دندانپزشکی

امروزه طراحی محل کار بر اساس اصول مهندسی، طبق نیاز افرادی که در آن محل کار می کنند و یا مراجعینی که به آنجا رفت و آمد می کنند انجام می گیرد نه بر اساس تجهیزات و ابزاری که قرار است در آن دفتر استفاده شود. در این صورت محیط کار تبدیل به محلی مناسب، جالب و آرامش بخش برای پرسنل آن محل خواهد شد که در این راستا مطبهای دندانپزشکی نیز چنین وضعیتی دارند.

امروزه طراحی محل کار بر اساس اصول مهندسی، طبق نیاز افرادی که در آن محل کار می کنند و یا مراجعینی که به آنجا رفت و آمد می کنند انجام می گیرد نه بر اساس تجهیزات و ابزاری که قرار است در آن دفتر استفاده شود. در این صورت محیط کار تبدیل به محلی مناسب، جالب و آرامش بخش برای پرسنل آن محل خواهد شد که در این راستا مطبهای دندانپزشکی نیز چنین وضعیتی دارند.
طراحی مطب دندانپزشکی باید گویای خدماتی باشد که یک متخصص دندانپزشک می خواهد به بیماران خود ارائه دهد، مثل خدمات درمانی در یک محیط امن، زیبا و مطمئن.
یک مطب یا کلینیک دندانپزشکی باید به شکل یک مکان امداد رسانی از سوی متخصص دندانپزشک و سایر پرسنل دندانپزشکی به مراجعین و بیماران باشد که این امر باعث رضایت و آسودگی خاطر بیمار تا حد امکان می شود. با فراهم آمدن چنین شرایطی، ترس و اضطراب در مراجعین پایین می آید و اعتماد آنها به کار دندانپزشک جلب می شود. بدین ترتیب مراجعه کنندگان می توانند به راحتی و بدون هیچ قید و بندی به چنین مکانی در رفت و آمد باشند. اگر اصول مهندسی در طراحی یک مطب دندانپزشکی به خوبی رعایت شود نتیجه کار محیطی کاربردی و جالب، زیبا و راحت خواهد شد که همین عوامل باعث تبدیل مطب به مکانی شاد همراه با یک گروه و پرسنل فعال و پر کار خواهد شد. بنابراین می توان گفت امروزه در طراحی مطب دندانپزشکی حتماً باید از نظرات کارشناسانه طراحان متخصص کمک گرفت و باید دانست که عوامل زیادی در طراحی یک مطب کاربردی دندانپزشکی مؤثر هستند. مهم ترین این عوامل عبارتند از تهویه هوا، نور، رنگ، تجهیزات و… که در زیر هر یک از این عوامل را به تفصیل توضیح می دهیم.
تهویه هوا
امروزه دستگاههای تصفیه کننده متنوعی برای تأمین نیازهای خاص در مکانهای ویژه و محیطهایی از قبیل محیطهای پزشکی و صنعتی تنظیم شده اند که با پیشرفت تکنولوژی، طراحی ساخت این دستگاهها روز به روز پیشرفت و توسعه می یابد که این توسعه شامل ساخت فیلترهای چند مرحله ای با کنجایش بالای فیلتر ها جریانهای ورودی و خروجی پیشرفته و در اغلب موارد وجود هواکش های قدرتمند و پروانه های قوی می شود.
مسأله اصلی در زمینه دستگاههای تهویه هوا در مطب های دندانپزشکی توجه به مصونیت و ایمنی بیماران، پرسنل کمکی و خود متخصص دندانپزشک نسبت به هر نوع آلاینده ای که ممکن است در هوا موجود باشد است. زمانی که دندانپزشک در حال کار کردن روی دهان باز بیمار است و یا مشغول کار روی یک جراحت است. این یک امر حیاتی و الزامی است که میکروبها و باکتریهایی که در فضا پراکنده هستند و ممکن است داخل دهان بیمار، پزشک و یا روی زخم بنشینید و باعث ایجاد بیماری یا عفونت شوند را به حداقل رساند و درست در همینجاست که وجود دستگاههای تهویه هوا ضروری به نظر می رسند.
همچنین عوامل دیگری نیز وجود دارند که لزوم استفاده از این ابزار را بالا می برند مثل رایحه ها و اسانس هایی که از فرآورده های مختلف تهیه شده و در دندانپزشکی استفاده می شوند. علاوه بر این خود داروها، مایعات استرلیزه و پاک کننده های مختلف دارای بوهای خاصی هستند که بطور کلی همگب بوهایی هستند که برای بیماری که به مطب مراجعه می کند نامطلوب و ناخوشایند محسوب می شوند. بنابراین کار اصلی دستگاه تهویه هوا، به دام انداختن ذرات مضر در هواست و به عنوان یکی از ابزارهای ضروری در هر مطب دندانپزشکی به شمار می آید.
در بررسی های به عمل آمده مشاهده شده که بسیاری از آلاینده ها می توانند بستر مناسبی برای زاد و ولد میکروبها، باکتری ها و ذراتی باشند که باعث تشدید حساسیت ها و وخیم تر شدن امراض و بیماریها می شوند. بنابراین سطح در محیطهای درمانی باید در حد بالایی باشد که یکی از راه های مقایله با این آلودگی ها وجود دستگاه تهویه مناسب است، به صورتی که بتواند گرد و غبار و باکتری های موجود در هوا و مواد شیمیایی مضر و حساسیت زا و بویی که از مواد حلال و سایر اسپری هایی که در مطب به کار می رود را تصفیه کند. همچنین موجودات میکروسکوپی، مواد ضد عفونی کننده و جیوه نیز در دسته همین مواد آلوده کننده هستند که اگر این میکروب ها در طولانی مدت توسط پرسنل و بیماران استنشاق شود، پیامدهای جبران ناپذیری را به همراه خواهد داشت.
این دستگاه ها هوای خالص را با استفاده از فیلترهای چند مرحله ای و یونیزاسیون هوا تا حد امکان پاکیزه می کنند و به مطب و یا اتاق کار باز می گردانند.
اجزای اصلی این دستگاه ها شامل یک فیلتر، صفحه های فعال کننده فیلتر کربن و یونیزه کننده های قوی می باشد. عملکرد تمام این دستگاه ها به این صورت است که همگی هوای اطراف را با استفاده از هواکش های قوی گرفته سپس آنها را از فیلتر کربن گذرانده، جایی که آلاینده ها برداشته می شوند سپس از سمت دیگر دستگاه هوای پاکیزه خارج می شود.
نور
مسأله نور و روشنایی یکی از عوامل بسیار مهم در طراحی کلیه اماکن از جمله مطب یک دندانپزشک محسوب می شود. در یک مطب باید نور به اندازه کافی باشد، بطور مناسب به همه قسمت ها توزیع شود، تمایز دید رعایت شود و رنگ مناسب نور انتخاب شود. بطور کلی عامل نور در مطب را می توان به ۲ گروه نور طبیعی و مصنوعی تقسیم کرد. نور طبیعی نوری است که از طریق پنجره ها و بازتاب آن تأمین می شود و نور مصنوعی شامل لامپ ها و دستگاه های روشنایی می شود. نور مصنوعی در اتاق کار دندانپزشک نور LX 1000 به همراه تعداد زیادی لامپ های فلورسنت روی سقف و کنار صندلی دندانپزشک و پرژکتوربالای یونیت است که این نور می تواند به وسیله کنترل هایی که بر روی دستگاه ها موجود هست بر حسب نیاز بالا و پایین برود. اگر نور از حد استاندارد بالا تر شود باعث خارج شدن اشک از چشم بیمار و انحراف چشم ها شود. قطع ناگهانی نور و نورهای پایین تر از حد معین در مورد نورهای مستقیم می تواند برای بیمار بسیار مضر باشد، چنانچه چشم بیمار برای مدت طولانی به این نورها خیره شود، به اصطلاح چشم او سیاهی می رود و باعث ایجاد تاریکی برای مدت کوتاهی در دید وی می شود.
رنگ
رنگ هم یکی دیگر از عوامل مهم در معماری داخلی یک مطب است.
انتخاب رنگ صحیح و مناسب فضا، بسیار مهم است. برای رنگ پردازی می توان از تمامی رنگ ها استفاده کرد. علاوه بر اینکه باید به همنشینی و هماهنگی رنگ ها توجه کرد. در انتخاب رنگ باید به دو مورد زیر توجه کرد:
۱-    ابعاد فضای مورد نظر، چرا که رنگ در بزرگی و کوچکی فضا مؤثر است.
۲-    توجه به هماهنگی رنگ ها در جهت ایجاد فضایی آرام و دلپذیر.
در حقیقت انتخاب رنگ یک بحث سلیقه ای است که به نظر طراح داخلی، کارکنان و خود دندانپزشک دارد. در محیطهای درمانی، موضوع رنگ از اهمیت بالایی برخوردار است زیراامروزه بررسی ها نشان می دهد که رنگ ها اثرات درمانی مهمی به همراه دارند.
بطور کلی در یک مطب دندانپزشکی با توجه به اینکه مراجعین در سنین مختلف اغلب دچاراسترس و درد می شوند، استفاده از رنگ های ملایم می تواند به آرامش درونی آنها کمک بسزایی کند، در مورد اتاق درمان و پذیرش تفاوت نوع رنگ گرم و سرد لازم نیست بلکه می توان از یک رنگ با درجه تیرگی و روشنب مختلف استفاده کرد. استفاده از یک رنگ در هر دو مکان از این جهت حائز اهمیت است که مراجعین قبل از ورود به اتاق درمان با آن رنگ در اتاق پذیرش آشنا شده اند.
موسیقی
مسأله اضطراب در حرفه دندانپزشکی و عواقب بعدی آن موجب پدید آمدن مشکلاتی در این رشته می شود. این اضطراب در افراد می تواند بر اثر دیدن صندلی دندانپزشکی و تحریک کنندگی صدای مته دندانپزشکی یا ترس از استفراغ یا خفگی ایجاد شود. برای برطرف کردن این اضطراب در مراجعین راه های زیادی موجود است، هیپنوتیزم، تخیل هدایت شده، تمرینات آرامش بخش و مشاوره می تواند به برطرف شدن استرس و ترس کمک کند که همگی این موارد را می توان در یک مطب به مراجعین با شرایط مختلف و در سنین متفاوت ارائه داد. قرار گرفتن یونیت ها در یک وضعیت مناسب، اطمینان خاطر دادن به بیمار در حین کار و طبیعی جلوه دادن ترس بیمار می تواند این استرس را تا حد امکان پایین آورده یکی دیگر از راه های پایین آوردن این ترس استفاده از یک موسیقی ملایم و منایب در مطب است. بررسی های به عمل آمده از ۱۲۱ نفر از مراجعین به دندانپزشکی حاکی از این است که بیماران با شنیدن صدای موسیقی در محیط به آرامشی نسبی دست یافته اند و استرس آنها تا حدی پایین آمده، چرا که یک موسیقی ملایم می تواند به میزان مناسبی درگیری های فرد را با محیط کاهش داده و او را از تنش و استرس های محیطی خارج و به حالت نعادل نزدیک تر کند.
تجهیزات
ابعاد یک مطب دندانپزشکی باید به اندازه ای باشد که گنجایش صندلی چراغدار دستی و یک برانکارد را داشته باشد چرا که وجود ای ابزار جهت انتقال بیماران اورژانسی و یا ایست قلبی ضروری است. بطور کلی چنانچه موارد فوق در طراحی داخلی یک مطب مورد استفاده قرار گیرد محل مورد نظر تبدیل به محیطی مطمئن و آرامش بخش برای بیماران و اعضای پرسنل مطب خواهد شد. در راستای تأمین آرامش مراجعین می توان از گیاهان طبیعی به صورت های مختلف در گوشه و کنار مطب استفاده کرد. همچنین استفاده از مجلات و کتاب های سر گرم کننده مواردی هستند که می توانند به پایین آوردن استرس و ترس بیمار کمک کنند.